AMİLAZ ve LİPAZ YÜKSEKLİKLERİ

AMİLAZ

Amilaz yunanca nişasta manasına gelen amilon kelimesinden gelir ve görevi nişastayı polisakkaritlere parçalamaktır.

Amilaz RES (%75) ve böbrek (%25) vasıtasıyla atılır. Küçük bir molekül olan amilaz renal tübüllerden sekrete edilirler ve geri emilmezler.

Amilaz daha büyük moleküller olan immünoglobulinlere ve polisakkaritlere bağlanırsa atılamazlar. Makroamilazemi denilen bu durum nedeniyle amilazın böbreklerden ıtrahı bozulur ve serum düzeyi yükselir.

Makroamilazemiyle ilişkili olarak birçok hastalık tanımlanmıştır. Çölyak hastalığı, HIV enfeksiyonu, lenfoma, ülseratif kolit, monoklonal gamopati.

Çölyak diyetinden sonra makroamilazemi de düzelebilir.

Çölyak hastalığında makroamilazemi olmasa bile serum amilazı yükselmektedir. Artış normalin iki katı düzeyi geçmez.

Amilaz düzeylerini etkileyen Tabo.1 ’de, ilaçlar ise Tablo.2 ’de özetlenmiştir.

LİPAZ

Mevcut lipaz türleri, safra asitleri tarafından inhibe edilirler.  Pankreatik lipazın aktivitesi,  trigliserid damlalarına tutunmalarını kolaylaştıran ve lipazın safra asitlerince deaktivasyonunu da engelleyen bir enzim olan KOLİPAZ’a bağlıdır. Pankreatik lipaza spesifik ölçümler de bu şekilde elde edilir. Yani ölçüm kitine safra asitleri ve kolipaz eklenirse, Pankreatik lipaz dışındakiler deaktive olacağından spesifik olarak ölçülmüş olur.

Pankreatik lipazın ana görevi trigliseridleri gliserol ve serbest yağ asitlerine hidrolize etmektir.

Renal tübüllerden geçebilecek boyutta olan lipaz, amilazın aksine buradan geriemilime uğrar. Böylece yarı ömrü (6,9-13,7 saat) uzar.

Pankreas dışı karın ağrılarının %11-12,5’inde serum lipazında yükselme vardır. Diyabetik ketoasidozlu hastaların %24’üne kadarında nonspesifik lipaz yükseklikleri olabilir. Serum lipazını etkileyen durumlar Tablo.3 'de, ilaçlar ise Tablo.4 'de ve Tablo.5 'de özetlenmiştir.

Amilaz ve lipaz seviyeleri pankreatitin ağırlığıyla korele değildir. Hatta akut pankreatitte ikisinin de yükselmemiş olma ihtimali vardır.

Normalin üst sınırının 3 katına çıkmış bir lipaz değeri, akut pankreatit için neredeyse %98 spesifiktir.

Amilaz (idrar)   X   kreatinin (serum)   X  100 ACCR (Amilaz-Kreatinin klirensi oranı) = ----------------------------------------------------------------------                                                                       Amilaz (serum)  X   Kreatinin (idrar)

ACCR, makroamilazemi durumunda azalmıştır, çünkü büyük makroamilaz komplekslerinin filtrasyonu zorlaşır. ACCR<1 kuvvetle makroamilazemi tanısını destekler.  Akut pankreatitde oran yükselirse de çok fazla tanısal fayda sağlamaz.

Görüntüleme

İnce kesit BT’nin araştırmada değeri büyüktür. Amilaz/lipaz yüksekliği yapan birçok patoljiyi ortaya koyabilir. Ancak kontrastın özellikle ilk 24 saatte durumu daha kötüleştirdiğine dair çalışmalar vardır.

MRI’ın BT’ye üstünlükleri;

Daha az nefrotoksisite,

Sıvı koleksiyonlarını akut sıvı koleksiyonu, nekroz, abse, hemoraji ve psödokist olarak daha iyi kategorize etmesi,

Hafif akut pankreatitte daha iyi sensitiviteye sahiptir.

BT’nin aksine, MRCP, pankreatik ve safra yolları kanallarını daha iyi tasvir edebilir ve MRCP’nin ERCP ile kıyaslanabilir bir koledokolitiyazis gösterebilme yeteneği vardır.

Takayasu arteriti konusunu da okuyabilirsiniz.