D VİTAMİNİNE GENEL BAKIŞ

D vitamini karaciğerde enzimatik olarak majör dolaşan formu olan 25-hidroksi-D formuna döner. Böbrekte ise aktif formu olan 1,25-hidroksi-D formuna dönüşümü gerçekleşir.

25-hidroksi-D’nin yarı ömrü 2-3 hafta kadardır. 25 hidroksilasyon olmadan önceki formun yarı ömrü 24 saat kadardır.

25-hidroksi-D’nin kemik ve bağırsak üzerine olan etkileri 1, 25-hidroksi-D’le kıyaslandığında %1 kadardır. 

Aktif formun (1, 25-hidroksi-D) yarıömrü 4-6 saat kadardır.

Burada karıştırılmaması gereken husus:  karaciğerde üretilen 25-hidroksi D2 ve 25-hidroksi-D3 formlaarıdır. 25-hidroksi-D2’nin D vitamini bağlayan proteine affinitesi 25-hidroksi-D3’e göre daha düşüktür. Dolayısıyla 25-hidroksi-D2’nin daha kısa bir yarı ömrü olacağından 25-hidroksi-D3 kadar etkin olamayabilir.

Vitamin D bağlayıcı proteine bağlı 25-hidroksi-D renal tübüllere gelince hücre içine girmeleri reseptör-aracılı endositozla kolaylaştırılır. Prksimal tübüllerden salgılanan CUBİLİN ve MEGALİN isimli 2 proteinin olaya katkı verdiği bilinmektedir.

Tübül hücreleri içerisinde 25-hidroksi-D bağlayıcı proteinlerinden ayrılırlar.  Tübül hücrelerinde 2 tür hidroksilasyon enzimi mevcuttur. Eğer içeri alınmış olan 25-hidroksi-D, 1-alfa-hidroksilazla muamele görürse aktif form olan 1,25-hidroksi-D ortaya çıkar. 24 hidroksilazla muamele gören 25-hidroksi-D ise en inaktif form olan 24,25-hidroksi-D’ye dönüşür.

Renal 1-alfa-hidroksilaz aktivitesi şu faktörlerle düzenlenir: PTH, serum kalsiyum ve fosfat konsantrasyonu, FGF23

1, 25-hidroksi-D sentezi, hücre yüzeyinde bulunan vitamin D reseptörlerince de modüle edilebilir.

FGF23, proksimal tübüllerde 1alfahidroksilaz aktivitesini sınırlayarak ve eşzamanlı olarak 24-alfahidroksilaz ekspresyonunu arttırarak renal 1, 25-hidroksi-D üretimini inhibe eder.

1, 25-hidroksi-D ise FGF23’ü stimüle eder. FGF23 fosfatürik bir hormondur.

Vitamin D yeterliliği için kullanılan en iyi laboratuar ölçümü 25-hidroksi-D düzeyinin tespitidir.

Kronik yüksek doz glukokortikoid kullanımı intestinal D vitamini bağımlı kalsiyum emilimini inhibe eder.

Yaşlandıkça vitamin D depoları azalır. Desteklenince osteoporoz ve kırık riskinin azaldığını gösteren ciddi çalışmalar vardır.

Güneş ışınlarına uzamış maruziyet hipervitaminoz D3 ile sonuçlanmaz. Vitamin D3 fotokonversiyonla inaktif metabolitlere dönderilir.