D vitamini karaciğerde
enzimatik olarak majör dolaşan formu olan 25-hidroksi-D formuna döner. Böbrekte
ise aktif formu olan 1,25-hidroksi-D formuna dönüşümü gerçekleşir.
25-hidroksi-D’nin yarı
ömrü 2-3 hafta kadardır. 25 hidroksilasyon olmadan önceki formun yarı ömrü 24
saat kadardır.
25-hidroksi-D’nin kemik ve
bağırsak üzerine olan etkileri 1, 25-hidroksi-D’le kıyaslandığında %1
kadardır.
Aktif formun (1, 25-hidroksi-D)
yarıömrü 4-6 saat kadardır.
Burada karıştırılmaması
gereken husus: karaciğerde üretilen 25-hidroksi
D2 ve 25-hidroksi-D3 formlaarıdır. 25-hidroksi-D2’nin D vitamini bağlayan
proteine affinitesi 25-hidroksi-D3’e göre daha düşüktür. Dolayısıyla
25-hidroksi-D2’nin daha kısa bir yarı ömrü olacağından 25-hidroksi-D3 kadar
etkin olamayabilir.
Vitamin D bağlayıcı
proteine bağlı 25-hidroksi-D renal tübüllere gelince hücre içine girmeleri
reseptör-aracılı endositozla kolaylaştırılır. Prksimal tübüllerden salgılanan CUBİLİN
ve MEGALİN isimli 2 proteinin olaya katkı verdiği bilinmektedir.
Tübül hücreleri içerisinde
25-hidroksi-D bağlayıcı proteinlerinden ayrılırlar. Tübül hücrelerinde 2 tür hidroksilasyon
enzimi mevcuttur. Eğer içeri alınmış olan 25-hidroksi-D, 1-alfa-hidroksilazla
muamele görürse aktif form olan 1,25-hidroksi-D ortaya çıkar. 24 hidroksilazla
muamele gören 25-hidroksi-D ise en inaktif form olan 24,25-hidroksi-D’ye
dönüşür.
Renal 1-alfa-hidroksilaz
aktivitesi şu faktörlerle düzenlenir: PTH, serum kalsiyum ve fosfat
konsantrasyonu, FGF23
1, 25-hidroksi-D sentezi,
hücre yüzeyinde bulunan vitamin D reseptörlerince de modüle edilebilir.
FGF23, proksimal
tübüllerde 1alfahidroksilaz aktivitesini sınırlayarak ve eşzamanlı olarak
24-alfahidroksilaz ekspresyonunu arttırarak renal 1, 25-hidroksi-D üretimini
inhibe eder.
1, 25-hidroksi-D ise
FGF23’ü stimüle eder. FGF23 fosfatürik bir hormondur.
Vitamin D yeterliliği için
kullanılan en iyi laboratuar ölçümü 25-hidroksi-D düzeyinin tespitidir.
Kronik yüksek doz
glukokortikoid kullanımı intestinal D vitamini bağımlı kalsiyum emilimini
inhibe eder.
Yaşlandıkça vitamin D depoları
azalır. Desteklenince osteoporoz ve kırık riskinin azaldığını gösteren ciddi
çalışmalar vardır.
Güneş ışınlarına uzamış
maruziyet hipervitaminoz D3 ile sonuçlanmaz. Vitamin D3 fotokonversiyonla
inaktif metabolitlere dönderilir.
